Keyfi Mola

Çocuklarımıza uygun oyuncağı nasıl seçeceğiz?

Bu çok kolay bir iş değildir, çocuğun gelişimini, ilgilerini bilmeli, çocuğu iyi tanımalıyız.

Yeni doğan bebeğin en değerli oyuncağı kendi bedenidir. Bebek ellerini açıp kapatarak, başını sallayarak kendi kendine eğlenir.

İlk aylarda hareketli ve ses çıkaran nesneler dikkatini çeker. Yatağın üstüne asılan mobiller gibi…

6.-7. aylardan itibaren oturmaya başlamasıyla bebek plastik küplerden, renkli halkalardan, yumuşak hayvancıklardan hoşlanır.

10-12. aylarda ayağa kalkmaya başlayan bebeğin dikkatini renkli toplar, iç içe geçen kutu ve küpler çeker.

13. aydan itibaren, yürümeye başlayınca ipinden çekerek oynayabileceği hareketli, tekerlekli oyuncakları tercih eder.

15-18 aylık çocuklar üstüne çıkıp oturabileceği oyuncaklardan hoşlanırlar.

İkinci yılın sonuna doğru, oyuncakları iç içe veya üst üste yerleştirmek, bütünü parçalarına ayırmak, parçaları birleştirmek çocuğun en sevdiği oyunlardır. Kova, kazma, kürek, marangoz aletleri, bebekler, arabalar bu yaş çocuğu için ideal oyun gereçleridir.

3-4 yaşlarındaki çocukların en sevdikleri faaliyetler bisiklete binmek, tırmanmak, atlayıp zıplamaktır. Bisiklet, bloklar, küpler bu yaş çocuğu için uygundur.

Ayrıca 2 yaşından itibaren su, kil, kum oyun hamuru gibi materyaller çocuğun yaratıcılığını geliştirmek için yararlıdır.

4-6 yaş çocuğu hareketli faaliyetlerin yanında, boyama, kesme, yapıştırma, puzzle yapma gibi faaliyetlerle de uğraşmaya başlar. Bu dönemin en yaygın oyunları evcilik, doktorculuk gibi oyunlardır.

Okul çağıyla beraber kitap okuma, kalem-kağıt faaliyetleri artar, ancak çocuk yapı ve montaj oyunlarına ilgi duymaya devam eder. Çocuk okula başlayınca oyuncak ve oyun ihtiyacının sona erdiği düşünülmemelidir. Çocuk daha çok uzun bir süre oyundan yararlanacaktır.

Oyun ve oyuncak okul öncesi dönemdeki çocuklar için, içinde yaşadığı dünyayı, çevresindeki insanları tanıma ve anlama aracıdır. Bu nedenle oyunlar ve oyuncaklar boş zaman faaliyeti olarak değil, çocuğun zamanının büyük bir bölümünü alan, ciddi bir uğraş olarak nitelendirilmelidir.

OYUN NEDİR?

Oyun, çocuğun kendi deneyimleriyle öğrenmesini, hayal gücünü kullanmasını sağlayan, eğlence amaçlı yapılan hareketlerdir. Oyun, çocuğun birikmiş enerjisini ve saldırganlık dürtüsünü atması için bir fırsattır.

Aynı zamanda;

Çocuğun duygu ve gereksinimlerini ifade etmesi için de iyi bir yoldur.
Çocukluk döneminin temel amacıdır.
Öğrenme, yaratma, deneyim kazanma, iletişim kurma ve yetişkinliğe hazırlanma aracıdır.
Yorgunluk ve sıkıntılardan kurtuluştur.
Özgürce ve kendiliğinden yapılan, haz veren, mutluluk kaynağı olan, çocuğu geliştiren ve eğlendiren bir etkinliktir.
Çocuğun zihinsel yetenekleri kadar, tüm gelişim yüzlerini uyaran, duygularını ve duyularını geliştiren etkinliklerin tümüdür.

OYUNUN EVRELERİ

A- Tek Başına Oyun: (0-2 Yaş) Başlangıçta çocuklar için mümkün olan tek oyun türüdür. Bu dönemin başlangıcında çocuk öncelikle kendi uzuvlarıyla ve birkaç aylık olunca da çevresindeki uyarıcılarla ilgilenmeye başlar. Bu dönemde nesnelerin renkleri, sesleri ve hareketleri çocuğun oyununu oluşturmaktadır. Daha sonra ise çocuk diğer kişilerle sosyal etkileşim olmaksızın, oyuncaklarıyla yalnız başına oynamaktadır. Bu dönemin en belirgin özelliği, çocuğun çevresindeki hiçbir şeyden etkilenmeden oyununa devam etmesidir. Fakat ileriki yaşlarda, örneğin 4-5 yaşında çocuklar bazen tek başlarına oyuna dönüş yapabilirler ve oyuncaklarıyla uzun süre sıkılmadan tek başlarına oynayabilirler.

B- Oyunu İzleme: (2-3 Yaş) Bu tür oyunda çocuk sözlü herhangi bir ilişki kurmadan sadece diğer çocukların oyunlarını izler. Oyuna katılmadan onların davranışları hakkında sorular sorabilir. Bu oyun aşaması, çocuğun diğerlerinin oyunuyla ilgilenmesi ile tek başına oyun aşamasından ayırt edilebilmektedir.

C- Paralel Oyun: (3 Yaş) Aynı oyun malzemesini kullanan çocukların yan yana oynamalarına karşın, faaliyetlerini bağımsız sürdürmeleridir. Paralel oyunda çocukların sosyal etkileşimleri çok az olmakla birlikte, bir oyuncağı istemek, düşüncelerini söylemek gibi durumlarda birbirleriyle çok az da olsa etkileşime girebilirler.

D- Birlikte Oyun: (3-5 Yaş) Bu evrede çocuklar zaman zaman birbirlerinin fikirlerinden yararlandıkları gibi, oyuncak alışverişinde de bulunurlar. Bu şekilde çocuklar birbirlerinin hareketlerini izleme olanağı da bulurlar. Burada çocuklar bir arada grup şeklinde ve birbirleriyle etkileşim halindedirler.

E- Kooperatif Oyun: (6 Yaş) Bu evrede amaç topluca organize olarak belirli bir sonuca varmaktır. Bu amaca ulaşmak üzere çocuklar aralarında örgütlenirler. Bu dönemde çocukların arasında gerçek bir sosyal etkileşim vardır ve oyun malzemeleri de uygun olarak paylaşılır.

OYUNCAK VE ÖNEMİ

Gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemesi Oyuncak olarak tanımlanabilir. Su, kil, kum gibi doğal oyun malzemesiyle boş kibrit kutusu, makara gibi artık ürünler de oyuncak kapsamına girer.

GELİŞİM ALANLARINA GÖRE OYUNCAKLAR

Büyük kas gelişimi için oyun araçları: Merdiveni ve kaydırağı olan oyuncak ev, üç tekerlekli bisiklet, çeşitli boyda arabalar, ip merdivenler, tahta kalaslar, taşınabilir tahta, kayma ,tırmanma, sallanma oyuncakları, tahterevalli.
Küçük kas gelişimi için oyun araçları: Renkli kalem, keçe kalem, kağıt, ucu küt kağıt makası, yapıştırıcı, çeşitli ekleme oyuncakları, legolar, parçalı bulmacalar, bir yetişkinin denetiminde oynanacak tahta, çivi, keser gibi marangoz gereçleri.
Yaratıcı, Hayal Gücünü Geliştiren Oyuncaklar: Kukla sahnesi, el ve parmak kuklaları, bez bebekler, çeşitli giysiler, doktor araçları, telefonlar, bebek arabaları.
Yaratıcı Sanat için Malzemeler: Oyun hamuru, kil, çamur, toprak, pastel boya, renkli tebeşir, sulu boya, parmak boya, fırçalar, kağıtlar, artık kumaşlar, kağıt, ip, gibi kolaj malzemesi ve yapıştırıcı, baskı kalıbı olarak kullanılabilecek makara, havuç, patates, portakal dilimleri, yaprak, ağaç parçaları.
Okuma ve Konuşmayı Geliştirecek Uyarı Araçları: Tahtadan harf ve sayılar, mıknatıslı harf ve sayılar, harf ve sayıları içeren oyuncaklar, dominolar, tamamlama, karşılaştırma oyunları, karatahta.
Matematik ve Sayılar: Renkli çubuklar, mozaik geometrik şekiller, tahta oyuncak saat veya saati öğretecek tahta küpler, matematik kavramlarını geliştirecek oyunlar.
Doğa Bilimleri: Mıknatıs, ayna, taş, yaprak, deniz kabuğu, doğayla ilgili çocuk kitap ve CD’leri.
Müzik ve Dans Araçları : Ritim araçları (tef, davul, trampet, flüt, melodika, zil, çan, çıngırak), cd’ler.
Bunların dışında, bilgisayar oyunlarına olan ilgi hızla artmakta ve giderek tehlikeli boyutlara ulaştığı dikkat çekmektedir. Bilgisayar oyunları, çocuğun dar bir mekana sıkışıp kalmasına neden olan bireysel bir oyundur. Çocuğu arkadaşlarından uzaklaştırmakla sosyal gelişimini olumsuz açıdan etkileyen bu oyunlar, yaratıcılık yeteneklerinin gelişmesini de engellemektedir. Dikkat, algı, göz-el koordinasyonu ve muhakeme gibi bazı zihinsel işlevlerin gelişimine yararları bulunmasına rağmen, bilgisayar çocuğun gerçek anlamdaki oyun faaliyetlerini ve sosyal gelişimini olumsuz yönde etkiler. Fakat gelişim düzeyine uygun yoğunlukta, yaşına uygun olarak seçeceğiniz oyunlarla, sınırlı kullanıldığı taktirde olumlu etkilerini artırabiliriz.

Bir iletişim aracı olan televizyonun da eğlendirici ve öğretici nitelikleri vardır. Ancak televizyonun olumlu hizmetlerinin yanı sıra, iyi değerlendirilmediği takdirde olumsuz sonuçları da olabilmektedir. Televizyon aile içi ve dışı toplumsal etkileşimi en alt düzeye indirdiğinden, çocuğumuzun sosyal gelişimini olumsuz yönde etkiler. İlk çocukluk döneminden itibaren çocukların kendilerine model olarak seçtikleri televizyondaki dizi kahramanları, çocuktaki saldırganlık dürtülerini harekete geçirebilir. Çocuğun televizyondan etkilenmesinde kişilik özellikleri ve yakın çevre faktörlerinin de rolü büyüktür. Ayrıca son zamanlardaki araştırmalar uzun süre televizyon seyretmenin dikkat eksikliğine yol açtığını ileri sürmektedir.

Sonuç olarak; çocuklarımızı bilgisayar ve televizyon yerine gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerine yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren oyuncaklara zaman ayırmaları konusunda yönlendirmeliyiz.

Oyuncak alırken paketin üzerinde yazılı olan yaş talimatlarını kontrol etmek, istenmeyen durumların oluşmasını engelleyecektir. Oyuncakların düzenli bir şekilde (açık bir oyuncak kutusu, sepet veya oyuncak sandığı gibi) saklanması ev ortamını daha güvenli kılacaktır. Ayrıca, gözetim gerektiren oyuncaklar çocukların ulaşamayacağı yerlerde saklanmalıdır. Oyuncaklar kırıldığı zaman da kullanımları güvenli olmadığı için en doğrusu, eğer tamir edilemiyorsa, çöpe atmak olacaktır.

Öyleyse oyun, çocuğun kendi deneyimleriyle öğrenmesini, hayal gücünü kullanmasını sağlayan, eğlence amaçlı yapılan hareketlerdir. Oyun, çocuğun birikmiş enerjisini ve saldırganlık dürtüsünü atması için bir fırsattır. Aynı zamanda çocuğun duygu ve gereksinimlerini ifade etmesi için de iyi bir yoldur. Kardeşiyle problem yaşayan çocuğun oyunlarında kardeşine cezalar verdiği görülebilir. Oyun çocuğun kendini geliştirmesi için de iyi bir ortamdır. Oyun yoluyla çocukların, zihinsel, bilişsel, sosyal ve dil gelişimleri hız kazanacaktır. Oyun vasıtasıyla çocuk sayı saymayı, kavramları öğrenirken kil veya oyun hamurları yardımıyla daha sonra yazı yazmak için gerekli olacak el becerilerini kazanır.

Oyun çocuğun toplum kurallarını öğrenmesi ve uyum göstermeyi öğrenmesi için de uygun bir yoldur. Çocuk çevresinde neyin yanlış neyin doğru olduğunu deneyerek ve oynayarak görecektir. İleriki yıllarda ve hayatının her devresinde ihtiyaç duyacağı sosyal becerileri öğrenmesi için en uygun zamanlardan biridir. Oyunda kurallar konulacak, zaman zaman arkadaşlarıyla tartışacaktır. Fakat bu durumlarla nasıl baş edeceğini ve olayları nasıl çözümleyeceğini sahip olacağı sosyal beceriler sayesinde ve deneyerek bulacak ve gerekli yerlerde uygulamayı öğrenecektir.

Sadece oyun oynarken değil çocuğun yaşamının her evresinde ailelerin çocuklara model oluşturdukları unutulmamalıdır. Çocuk için oyun onun hayatındaki en önemli şeylerden biridir, dikkat ve ilgi ister. Bizim için oyun bir oyundur fakat onlar için oyun eğlenmek, kendilerini ifade etmek, öğrenmek, gelişmek, büyümek ve ilerlemek için en iyi yoldur. Onların işi oyundur…

Haluk Yavuzer, Çocuk Psikolojisi

Maggie Jones, Çocuk ve Oyun

Norma Razon, Okul Öncesi Eğitimde Oyunun, Oyunda Yetişkinin İşlevi

Kaynak : www.rehabilitasyon.com

1 person likes this post.

Unlike

İlginizi çekebilecek diğer konular:

1. Çocuklar İçin 10 Süper Yiyecek
2. Boşanma Haberi Çocuğa Ne Zaman Verilmeli?
3. Burçlara Göre Hediye Seçimi
4. Spor Yaparken Doğru Ayakkabı Seçimi
5. Otizm